"Mənim övladım oxumağı sevmir, biz ona oxumağı sevdirə bilmədik" deməyin!!!
Bir neçə ay bundan öncəyədək uşaqların ekran qarşısında nə qədər vaxt keçirməsi,dərslər üçün nə qədər vaxt ayırmaları , uşaqları ekrandan uzaq tutmağın yolları barədə danışırdıq. Sonra, anidən başlayan ,hər kəsin kabusuna çevrilən pandemiya , Covid 19 təhlükəsi ilə üz-üzə qalmağımız səbəbindən məktəblər tətil oldu və distant təhsil başladı. Məktəb uşaqları günün müəyyən vaxtlarını ekran qarşısında keçirirməyə məcbur oldular.
Həssas ,hər zaman övladını qoruyan ,gələcəyi üçün narahat olan valideynlərin narahatlıq və qorxuları ikiqat artmış oldu .Son zamanlarda ən çox verdikləri suallar da məhz bu yöndə oldu “Necə edək ki,uşaqlar kitab oxusunlar ?”
Tədqiqatlardan əldə edilən məlumata görə, ümumiyyətlə dünyada kitab və jurnal kimi ənənəvi medianı seçən uşaqların nisbəti azalmaqdadır.Televiziya, kompüter oyunları və telefonlar uşaqların ünsiyyət potensialına, xüsusən də onların dil istifadə bacarıqlarına mənfi təsir göstərir.Onlar üçün tərəzinin bir tərəfində kitablar var, digər tərəfində isə kompüter oyunları, internet və televiziya . Bir tərəfdən, sözləri oxumalı, dərk etməli və anlam yükləməli , zehnində canlandırmalıdırlar. Digər tərəfdən isə hər şey hazırdır: vizual və eşitmə, rəngli,cəlbedici ekran. Bu halda onları oxumağa cəlb etmək çox çətindir!!!
Bu və ya digər şəkildə uşaqlar ekran qarşısında vaxt keçirirlər. Üstəlik, belə zamankeçirmə bütün dünyada getdikcə artmaqdadır.Digər tərəfdən, biz elə bir fövqəladə dövr keçiririk ki, uşaqların komputer qarşısında yeni informasiya və məlumatlar öyrənməsi üçün şərait yaratmağa məcburuq ki,onlar tədrisdən geri qalmasın.
Gəlin açıq danışaq!!! Hər kitab “oxunmalı kitab” dır? Hər ay yüzlərlə yeni kitab buraxılır.İçərisində qeyri-peşəkar yazılanı da var ,nəşr olunanı da... Bu kitablardan bəziləri bir çox məktəblərin oxu proqramına daxil edilmişdir. Uşaqlar isə siyahılarında olan bu kitabları "məcburi" şəkildə oxumalıdırlar. Zorla sevmədiyiniz bir kitabı oxumağın xoş bir hiss olmadığını yəqin ki,özünüz bilirsiniz .
Bəs ona niyə “oxu”deyə israr edirsiniz? Deməli,ilk öncə hər şey düzgün kitab seçimindən başlanır .Daha sonra isə uşaqlara oxuma vərdişini aşılamaq üçün öncə özünüzün kitab oxuduğunuzu ,mütaliə maraqlarınızı onlara göstərmək çox vacibdir.Uşaqlar ciddi müşahidəçilərdir. Övladınızın oxumağı sevməsini istəyirsinizsə, ona nümunə,örnək olun .Əgər özünüz kitab oxumursunuzsa və büdcənizdən kitab almaq üçün pul ayırmırsınızsa , uşağınızın kitab oxumasını və mütaliəni sevməsini gözləyə bilməzsiniz.
Uşaqlar kitabların üz qabığını görən kimi özləri üçün kitabın maraqlı olub olmaması ilə bağlı qərar verirlər . Kitabın cəlbedici bir üz qabığı yoxdursa, uşağınızın oxumasını gözləməyin. Adından göründüyü kimi: "Uşaq kitabı". Daha çox əyləncəli, daha çox həyəcanlı, daha çox rəngarəng olmalıdır. Uşaqlar hələ necə oxumağı bilmədən ,kitab oxumaqdan zövq ala bilirlər. Xüsusilə gözəl şəkilləri olan bir kitabdan söhbət gedirsə.
Övladınıza kitab oxuma vərdişi qazandırmaq üçün bir neçə tövsiyə :
1.Uşaqlar valideyinlərindən pul almağı sevirlər. Uşağınıza verdiyiniz pullardan kiçik bir "kitab fondu" yarada bilərsiniz.Əmin olun bu onun çox xoşuna gələcək və özü üçün kitab “alış-verişi”nə getməyi sevəcək.
2.Uşaqlar onlara müraciət olunmasını çox sevirlər.Bunun üçün tövsiyəm övladınızı bir qəzetə və ya jurnala abunə edin . Bu yolla, uşağınız poçt almaq həyəcanını yaşayarkən və onun adına poçt gəlməsindən sevinərək növbəti tarixi gözləyəcək və oxumaqdan da zövq alacaqdır.
3.Uşaqlar diqqəti cəlb etmək istəyirlər, əgər sizə bir şey oxumaq istəyirsə, səbrlə qulaq asın.
4.Uşaqlar əşyaların fərdiləşdirilməsini sevirlər . Uşağınızın otağına kitablarını istədikləri kimi yerləşdirə biləcəkləri kiçik bir yer qoyun. İnanın, o kiçik ərazidəki kitablar zamanla çoxalacaq.
5.Uşaqlar asanlıqla məşğul olduqları şeylərdən canlarını qurtara bilərlər.Övladınız başladığı kitabı bitirib bir kənara qoyursa, buna əhəmiyyət verməyin. Onu bitirməyə məcbur etmək etməyin.
6.Uşaqlar məsləhət verməyi sevirlər. Ondan sizə kitab tövsiyə etməsini xahiş edin. Onun məsləhətlərinə əməl edin və kitabı oxuyun. Sonra onunla kitab haqqında söhbət edə bilərsiniz.
7.Uşaqlar mülkiyyətdən zövq alırlar.Övladınız üçün adı ,soyadı və ya çox sevdiyi cizgi filmi qəhrəmanı olan möhür sifariş edin . Kitablarına vurduğu möhürdən xoşu gələcək .
8. Birlikdə bir kitab oxumağa başlaya bilərsiniz. Əvvəlcə ucadan oxudun. Ona artıq maraqlı gəldiyini başa düşdüyünüz yerdə bir işi bəhanə edib ayrılın və qalanını öz başına bitirməsini xahiş edə bilərsiniz
9. Böyük uşaqlarınızı kiçik bacılarına kitab oxumağa təşviq edin.
10.Uşağınıza əlfəcin hədiyyə edin..
11. Uşağınızın kitablarını oxuyun. Bəli, bəli, bu yaşdan sonra oturun, uşaq kitabını oxuyun. Oxuyun ki, onlarla danışa biləsiniz; sevmədiyi kitabları niyə sevmədiyini başa düşə bilərsiniz.
"Mənim övladım oxumağı sevmir, biz ona oxumağı sevdirə bilmədik" deməyin!!!
Oxumağı sevməyən uşaq yoxdur, oxumağı sevdirəcək kitabla tanış olmayan bir uşaq var!
Qeyd: Bütün bunlardan sonra övladınızda oxuma problemi davam edərsə, bir mütəxəssislə məsləhətləşmək vacibdir . Oxuma istəyinin olmaması,öyrənmə çətinliyinin disleksiya, görmə problemi və s .göstəricisi ola bilər.